“सिर्जनात्मक काम नगरेको धेरै भयो, त्यही भएर एउटा फिलिम गर्दैछु,” मैले भनें ।

“ओहो, फिलिम ? कस्तो फिलिम नि ?” उनले जिज्ञासु हुँदै भने ।

मैले भनें, “सामान्य हो । एउटा सर्ट फिलिम गर्दैछु ।”

यति भन्नासाथ उनले रंगिला नजर लाउँदै भने, “ओहो सर्ट फिलिम ? लु गज्जब । मलाई नि मनपर्छ त्यस्तो सर्ट फिलिम । बिहानै २–३ वटा हेरिन्छ । अनि फ्रेस भइन्छ ।”

मैले उनको कुरा बुझिहालें । र, हत्तपत्त उनलाई सम्झाउँदै भने, “हैन हैन ! मैले बनाउन लागेको फिलिम त्यस्तो हैन । अभ्यास नि हुँदै जान्छ भनेर यो काम गर्न लागेको हुँ । तपाईंले खोजेजस्तो खुराक शायद यसमा पाउनुहुन्न ।”

उनी फिस्स हाँसे मात्र ।

० ० ०

भोलिपल्ट हाम्रो सर्टफिल्मको सदस्य अम्बरसँग भेट भयो । मैले हाम्रो फिल्मका लागि तयार गर्दै गरेको स्टोरी बोर्डका स्केच देखाएँ । ऊ स्केचहरू देखेर दंग पर्यो । हेरिसकेर भन्यो, “मलाई पनि आज एकजना दाइले इटहरीबाट फोन गर्नुभएको थियो । त्यो अस्ति तपाईले फेसबुकमा पोस्ट गर्नुभएको पोस्टर हेरेर फोन गर्नुभा रै’छ !”

“ए हो र ? के भन्नुभयो त दाइले ?” मैले उत्सुक हुँदै सोधें ।

“भाइले फिलिम गर्दै रै’छौ । कस्तो फिल्म हो, के फिल्म हो भनेर सोध्नुभो । मैले सर्ट मुभी हो दाइ भनें । उहाँले हत्तपत्त ‘युट्युबको लागि हो ?’ भनेर सोध्नुभो । मैले, ‘अँ ऽऽ पछि युट्युबमा नि आउँछ’ भनें । उहाँले पनि तपाईंको साथीले झैं रंगिला प्रश्नहरू गर्नुभो । उहाँलाई बुझाउन मलाई हम्मेहम्मे भयो ।”

अम्बरले यति भनेपछि दुवै हाँस्यौं !

० ० ०

सर्ट फिल्म ?

हो सर्ट फिल्म । अर्थात् लघु चलचित्र वा छोटो समयावधिको चलचित्र । ४० मिनेटसम्म वा सोभन्दा कम समयावधिको चलचित्रलार्इ सर्ट फिल्म भनी परिभाषित गरिएको छ । ४० मिनेटभन्दा माथिको चलचित्रलाई फिचर लेन्थ भन्ने गरिन्छ, जुन हलहरूमा चल्छन्, लाग्छन् वा प्रदर्शन हुन्छन् ।

सर्ट फिल्महरू चलचित्र क्षेत्रमा पछि निर्देशकका रूपमा वा चलचित्रकर्मीका रूपमा करिअर बनाउन चाहनेहरूले अभ्यास गर्ने विधा हो । यी चलचित्रहरू विशेष प्रदर्शनीका लागि राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र महोत्सवहरूमा सहभागी गराउनका लागि पनि निर्माण गरिन्छ । यस्ता चलचित्र स्वतन्त्र चलचित्रकर्मीले आफूजस्तै मन मिल्ने टोलीसँग मिलेर न्यून खर्च लाग्ने गरी वा कुनै पनि खर्च नलाग्ने गरी बनाउँछन् । यस्ता चलचित्रले राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय चलचित्र महोत्सवहरूमा सहभागी भई ख्याति कमाएमा वा कुनै निर्माताको ध्यान तान्न सकेमा पछि फिचर लेन्थको चलचित्रका लागि लगानी पाउन सक्ने सम्भावना पनि हुन्छ । नत्र यति पनि नभए एउटा चलचित्र बनाउन रूचाउने व्यक्तिलाई राम्रो अभ्यास भने हुन्छ । भलै पहिलेजतिको ख्याति अहिले छैन ।

० ० ०

सर्ट फिल्म ?

हो सर्ट फिल्म !

अर्थात् अचेल युट्युबमा बऽऽऽबाल चल्ने जस्तो सर्ट एन्ड सेक्सी फिल्म ?

हो या होइन ?

० ० ०

हालै केही साथीहरूले सामाजिक सञ्जालमार्फत सर्ट एन्ड सेक्सी (यहाँ सेक्सी भन्नाले छाडा वा अश्लील भनेर बुझौं) फिल्मविरूद्ध एउटा अभियानै चलाएका छन् ।

“तपाईंलाई कुरा ठीक लाग्यो भने सेयर गर्नुहोस् र कम्प्लेन गर्न सघाउनुहोस् । Nepali Short Movie को नाममा युट्युब छाडा सामग्रीले भरिँदैछ । छोटो समयमा धेरै दर्शक बटुलेर मनग्य पैसा उठाउने खेलमा यस्तो हुँदैछ । यसले नेपालभित्र मात्र नभई विश्वमै नेपाली चलचित्रप्रतिको इमेज बिगार्दैछ । लौ न केही गरौं ।”

माथिको स्टाटस वा पोस्ट अचेल फेसबुक वा ट्विटरका टाइमलाइनमा चर्चित बनेको छ । चाँडै चर्चामा आउन र मनीटाइज (युट्युबमा यो सुविधाअन्तर्गत रेभेन्यूबापत पैसा आउने प्रबन्ध छ) गरी डलर कमाउने प्रलोभनमा अहिले जोकोहीले पनि यस्ता सर्ट फिल्म बनाउने अनि आफ्नै युट्युब च्यानल खोली अनलाइन टिभीका नाममा विकृति भित्र्याइरहेका छन् । यस्ता नेपाली सर्ट फिल्महरू नेपाललगायत विदेशका विभिन्न सहरमा बनिरहेका छन् । युट्युबमा च्यानलहरू पनि दिनप्रतिदिन बढ्दैछन् । युट्युब लगइन गर्नासाथ यस्ता भिडियोहरू ह्वारह्वार्ती ओइरिन्छन् ।

यसले सर्ट फिल्म विधाकै बदनाम त गरिरहेको छ नै, नेपालभित्र मात्र नभई विश्वमै नेपाली चलचित्रको छवि धमिलिँदै गएको छ । त्यसैले पनि युवा पुस्ताले कस्तो सर्ट फिल्म बनाउने, हेर्ने वा प्रवर्द्धन गर्ने भनी सोच्नैपर्ने बेला आएको छ ।

सर्ट फिल्म ?

हो सर्ट फिल्म !

शुभम् ।

० ० ०
Originally published in ‘Baahrakhari.com‘ on २०७३ असार २५, शनिबार

मितिः २०६९ भदौ महिना
दिनः ठ्याक्कै थाहा भएन
स्थानः आरुघाट, धादिङ
समयः दिउँसो

“हिरोनी को, रेखा थापा हो ?” एकजना आमैले सोधीन् । उनीसँग अन्य केही विभिन्न उमेर समूहका महिलाहरू पनि थिए । उनीहरूको अनुहारमा पनि उत्तिकै चाख थियो हिरोइनका बारेमा बुझ्ने ।
“हो, हो । रेखा थापै हो ।” मैले भनिदिए । 
उनीहरू बिच चहलपहल शुरु भयो । मुखामुख गर्न थाले ।
“खै त का छ नि, रेखा थापा ।” आमैले अझै जिज्ञासु बन्दै सोधिन् ।
“खै आज आकाश खुल्यो भने हेलिकप्टरमा आउँछिन्, काठमाडौंबाट ।” मैले नि सहज जवाफ दिए ।
“ए, ल त भोलि हेर्न आउनु पर्ला त्यसो भए ।” बुढी आमै जान मात्र लागेकी थिइन्, केही सम्झे झैं फर्केर मुस्स हाँस्दै पुनः सोधिन् ।
“अनि हिरो को, राजेश हमाल हो ?”अब भने मलाई अलि कस्तो–कस्तो भयो ।
“हैन आमै, हिरो राजेश हमाल हैन । अनि हिरोनी रेखा थापा पनि हैन । यही भिडमा छन् कलाकारहरू । को हिरो जस्तो देखिन्छ, अनि को हिरोनी जस्तो, हेर्नु त, अनि आफै पत्ता लगाउनु ।”आमैले छक्क पर्दै ओठ लेप्राइन् । यसो वरपरी सबलाई हेरिन् र “जाउँ हिँड ।” भन्दै अरुहरूलाई त्यहाँबाट हिँड्न सङ्केत गर्दै उनीहरू त्यहाँबाट हिँडे ।

“सट रेडि । ल हिरामान बाइक स्टार्ट गर्नु । क्यामेरा रेडी ?” निर्देशक नवराज कराए ।
“रेडी ।” क्यामेराम्यान राजिब चिच्यायो ।
“केदार, त्यहाँको मास कन्ट्रोल गरौं है ?”
“हिरामान रेडी हो ?” नवराज ।
“हो ।” म अर्थात् हिरामान, हिरामान मेरो चलचित्रको नाम । 
मैले आफ्नो बुढी औंला देखाउँदै आफू रेडि भएको संकेत दिए ।
“क्यामेरा रोलिङ् ?” नवराज ।
“रोलिङ ।” राजिब करायो ।
“एक्सन् ।” नवराज ।

म बाइक भुर्रर पारेर अगाडी बढे । बिचमा स्टार्ट बन्द भयो । के भएछ भनेर यसो बाइक छेउ लाएर पार्टपुर्जाहरू हेरे । रिसको झोकमा बाइकलाई एक लात हाने ।
“कट् ।” नवराज फेरि कराए । “ल, सट् ओके ।”

फेरि एकछिन चहलपहल शुरु भयो । केदारले रोकी राखेका मास अर्थात् मान्छेहरूलाई छाडिदिए । उनीहरू कल्याङ्मल्याङ् गर्दै अगाडि आए । केहीले मेरो अगाडि आएर मुस्स हाँस्दै अर्को साथीतिर हेर्यो । ती अर्का साथी पनि फिस्स हाँस्यो । सबैजसोले मलाई ट्वाल्ल पर्दै, हेर्दै आफ्नो बाटो लागे । कतिले त फर्कि फर्कि पनि हेरे ।

म भने खासै छक्क परिन । किनकी उनीहरूले ममा हिरो खोजेका थिए । हिरो अर्थात् राजेश हमाल । राजेश हमाल न भएनी राजेश हमाल जस्तै खोजेका थिए उनीहरूले ममा । लामो–लामो नभए झ्यापुल्ले कपाल, खाइलाग्दो ज्यान भएको जसलाई केटीहरू ‘हङ्क’ भन्न रुचाउँछन्; जीउडाल मिलेको, सुकिला मुकिला । सायद उनीहरूले ममा त्यस्तो पाएनन् र त ओठ लेप्राउँदै लागे आफ्नो बाटो । डल्ले डल्ले, मोटो मोटो, झुसिल्किरा जस्तै जुँगा भएको, घामले डढेर त्यसै नि काले भएको, पुल्टुक्क भुडी बाहिर निस्केको, कपाल नि जिङ्रिङ्ग परेको, लुगा पनि त्यती सारो सुकिलो मुकिलो हैन, २ लटको यामाहाको थोत्रे एस्कर्ट चढेको, यस्तो नि के हिरो हुन्थ्यो भनेर नपत्याएकाहरूले कसरी हेर्छन् त ?

नेपाली कथानक चलचित्र ‘वनफूल’को सुटिङकाे लागि हामी एक हुल धादिङको आरुघाटमा थियौं । कहिले आरुघाट त कहिले सल्यानटार वरपर सुटिङ् लोकेशन पथ्र्यो । इतिहासमा पहिलोचोटी कुनै चलचित्रको सुटिङ् त्यस ठाउँमा भएको थियो । त्यही भएर पनि त्यस ठाउँमा व्यापक चहलपहल थियो । ‘हाम्रो गाउँमा पनि फिलीमको सुटिङ हँदैछ ।’ भनेर गाउँभरका मानिसहरू उर्लन्थे । स्कूल जाने विद्यार्थीहरू स्कूल नै छाडेर, घाँस–दाउरा जाने दाजुभाइ दिदी बहिनीहरू पनि कामै छाडेर सुटिङ् हेर्न आइपुग्थे । तर उनीहरूले पहिले–पहिले टिभीमा देख्ने गरेको सुटिङ्मा जस्तो ठूला–ठूला टिलिक्क टल्कने रिफ्लेक्टर, बिद्युत्तिय उपकरण, यामानको क्यामेरा नदेख्दा ट्वाल्ल पर्थे । हामीसँग रिफ्लेक्टर त थिए तर साना–साना । हाम्रो क्यामेरा क्याननको डिएसएलआर थियो । उनीहरूले खोजेको क्यामेरा भन्दा बिल्कुल सानो ।

“एहे, कस्तो फुच्चे क्यामेरा !” एकजना स्कूलको ड्रेसमै सुटिङ हेर्न आएको भाइले भनि पनि हाल्यो । उसँग उसका केही साथीहरू प्नि थिए । यन्त्र, उपकरणमा आँखा घुमाइसकेपछि उनीहरूको आँखा पुनः एक राउण्ड घुम्थ्यो । ‘हिरो हिरोनी’ खोज्न होला सायद ।

त्यही स्कूले भाइले मेरो छेउमा आएर सोध्यो ।

“दाइ यो फिलीमको हिरो को ?”

मलाई कस्तो गाह्रो प्रश्न सोधेको होला यो केटोले भने झैं भयो ।

“उ त्यो दाइलाई सोध जाउ ।” मैले हाम्रो मेकअप आर्टिस्ट शंकरतिर देखाउँदै भने ।

उनीहरू शंकर भए ठाउँमा पुगेर उसलाई पनि त्यही प्रश्न सोधे । शंकरले पुलुक्क मतिर हेर्यो । म मुसुक्क हाँसे । शंकर पनि मुसुक्क हाँस्दै मतिर देखाइदियो । ती केटाहरूले नपत्याए झै मलाई हेरे ।

मेरो छेउमा पनि नपरि उनीहरू लाइट फिट भैरहेको ठाउँतिर गए ।

फेरि डाइरेक्टर साब चिच्याए,  “ल सट रेडि ।”

***

अचम्मको क्रेज बनाएका रहेछन् हाम्रा रेखा थापा र राजेश हमालले । मलाई त एक मनले यस्तो नि लाग्यो कि, यी दुई जोडीलाई लिएर चलचित्र बनाउने हो भने बबाल मार्केट लिन्थ्यो होला । तर अहिलेको नेपाली चलचित्रको अवस्था अलि फरक छ । हो, अलि फरक । अहिले रंगमञ्चबाट अभिनय यात्रा तय गरेका त्यस्ता कलाकारहरूको बोलबाला छ यस क्षेत्रमा । आधुनिक र फुच्चे प्रविधिसँगै फुच्चे कलाकारहरू, फुच्चे निर्देशकहरूको आगमन बढ्दो छ यहाँ । तर, यसो भन्दैमा ग्रामीण दर्शकहरूले खोजेका हिरो हिरोइनका दिन गएकै हो त?

अन्योल ! तर, अलिकता आत्मविश्वास ।

हामी फरक धारमा काम गर्नेहरू । हामी आफूलाई हिरो हिरोइन भन्दा कलाकार भनिदिउन् भन्न रुचाउँनेहरू । तर नेपालमा अझ पनि त्यस्ता धेरै ठाउँ छन्, जहाँ उनीहरू फिलीमका हिरो हिरोनी नै खोज्छन् । हिरोमा राजेश हमाल र हिरोइनमा रेखा थापा नै खोज्छन् । तर, यसो भन्दैमा नयाँ कलाकार चाँही उनीहरूले खोजे जस्तो हिरो हिरोइन बन्न सक्दैनन् त ?

अन्योल ! तर, अलिकता आत्मविश्वास ।

नेपालबाट लुङ्गी हल्लाकै भरमा बाहिरीया चलचित्रले करोडौं कुम्लाएर लान्छ, तर हाम्राले भने पानी पनि माग्न नपाएको अवस्था छ । आखिर यही नै हो बिडम्बना । नयाँ प्रविधि, नयाँ पुस्ता, नयाँ सोच अनि जागरका साथ यी पुराना पुस्ता अनुकुलित भइदिएको भए सायद नेपालका एकताकाका सुपरस्टारहरू पलायन हुनु पर्दैनथ्यो होला । नेपाली चलचित्रलाई माया गर्ने नेपाली दर्शकको संख्या बढ्दै जान्थ्यो होला । जे होस्, राम्रा नेपाली सिनेमालाई माया गरौं । जय नेपाली सिनेमा !

चलचित्र वनफूलका बारेमा थप जानकारिका लागि यसको अफिसिएल फेसबुक पेजमा जान सक्नुहुन्छ ।